Ja i archeologia doświadczalna na Grodzisku Żmijowiska
Jest w Polsce takie czarowne miejsce. W gminie Wilków. Co roku, od kilku lat odbywają się tam w sierpniu Warsztaty Archeologii Doświadczalnej na terenie Grodziska Żmijowiska. Warsztaty trwają tydzień. Program zawsze jest bogaty: garncarstwo, zielarstwo, tkactwo i barwienie, ogień, kuchnia słowiańska, wypał naczyń glinianych w piecu, projekt dłubanka...
Mam przyjemność od 2016 roku współpracować z Pawłem Lis (dyrektor oddziału
Muzeum Nadwiślańskiego Grodzisko Żmijowiska) oraz poznwać ludzi pełnych pasji: Hania Lis, Krzysztof Wasilczyk, Marta Wasilczyk, Karina Rudzka, Ania Słowik, Marika Grzelak, Grzegorz Ośródka, pracowników muzeum Anię, Kasię, Bohumira z Czech... Można wymieniać i wymieniać :) Pod okiem Marty Wasilczyk nauczyłam się podstaw garncarstwa. Ulepiłam kilka naczyń, które przydają mi się w moich kulinarnych eksperymentach. A u Hani Lis pogłębiłam wiedzę kulinarną naszych Przodków :) Co roku wspaniale prowadzi warsztaty z kuchni słowiańskiej. Miałam przyjemność pomagać i kosztować jej potraw. Wiele dowiedziałam się o gotowaniu w glinianych naczyniach. Od teraz posiadam dwa naczynia gliniane do gotowania i używam ich kiedy tylko mogę :) U Mariki ogarnęłam poprawnie strój historyczny i poznałam świat barw roślinnych.
Sama również mam mały wkład w to wielkie wydarzenie miłośników archeologii eksperymentalnej. Prowadzę spacery botaniczne, gdzie pokazuję uczestnikom rośliny w ich naturalnym środowisku. Każdej roślinie towarzyszy malutki opis zastosowania leczniczego i kulinarnego z naciskiem jak mogli użytkować ich nasi Przodkowie. Ze zbiorów gotujemy potrawy lub wykonujemy maści, proste lekarstwa. Oprócz tego eksperymentuję (wcielam w życie odkrycia archeologiczne) z przechowywania żywności, nasion na siewy oraz z ziołolecznictwem.
Oto nie które napotkane rośliny:
BABKA ZWYCZAJNA Plantago maior
Nazwa ludowa skołojrza
Roślina zawiera w liściach i nasionach śluzy. W liściach garbniki, gorzki glikozyd, aukubinę, enzymy: inwertynę, emulsynę; kwas cytrynowy, saponiny. A jeśli spalimy liście babki to w popiele uzyskamy 42% tlenku potasowego.
Wykorzystuje się liście, nasiona, korzeń.
Kulinarnie wykorzystuje się liście babki. Smaży się je w gęstym cieście naleśnikowym na głębokim tłuszczu. Liście babki bardzo dobrze smakują w sałatkach, wiosennych zupach, surówkach. Dobrze komponują się w farszach do naleśników, omletów, pasztecików. Można gotować jak jarzynkę, podobnie gotujemy jak młodą kapustę czy szpinak.
Panaceum na ukąszenia węży, ukłucia skorpionów – sok, papka z liści przykładana na rany, picie soku by pozbyć się toksyny z organizmu.
Spożywając babkę oczyszczamy organizm z metali ciężkich i innych toksyn metabolicznych. Liście babki włożone do buta zapobiegają odciskom i przynoszą ulgę zmęczonym nogom. Zgniecione liście babki przykładane na rany przyspieszają ich gojenie. Napar z liści lub nasion zwalcza bezsenność. Nasiona gotowane puszczają śluzy, które są idealnym panaceum na nadkwaśność żołądka.
BYLICA BOŻE DRZEWKO
Artemisia abrotanum
Nazwa ludowa Ziele kościelne
Roślina zawiera olejek lotny z cytralem, garbniki, gorycze, alkaloid abrotaninę.
Wykorzystuje się cała roślinę: liście, nasiona.
Liście maceruje się w tłuszczu – powstaje maść/ balsam który jest lekarstwem na rany.
Kulinarnie wykorzystuje ją jako przyprawę liście i nasiona. Doskonale pasuje do mięs słodkich jak drób i wieprzowina J Młode liście i wierzchołki o lekkim gorzkawym smaku i cytrynowym zapachu doskonale aromatyzują potrawy i przetwory. Polecam przyprawiać nią zupy, gęste sosy, tłuste, duszone mięsa jak: wieprzowina, baranina, gęsinę, mięso z kaczki. Bardzo często dodaję do farszu z innymi ziołami do nadziewania ptactwa. Odrobina posiekanych liści dobrze komponuje się w wiosennych sałatkach, twarogach, majonezach, pastach serowych, napojach chłodzących i nalewkach ziołowych. Suszone ziele doskonale pasuje do ryb morskich, potraw warzywnych.
Gałązki dodaje się do marynat ogórkowych, a liście wraz z szyszkojagodami jałowca bardzo dobrze smakują w chlebie lub herbatnikach.
Sama roślina odstrasza owady, wystarczy zawiesić roślinę w oknie, w drzwiach w postaci bukietu lub wianka. Okadzanie bylicą też odstrasza owady.
BYLICA PIOŁUN Artemisia absinthium
Nazwa ludowa: piołunek, połyn, poleń, psia ruta, wermut, absynt, piolin polny.
W całej roślinie występuje olejek lotny, obficie w liściach i kwitnących pędach: tujon,
tujol, azulen i terpeny. Glikozyd goryczowy absyntyna, garbniki, żywice.
Kulinarnie wykorzystuje się piołun w mieszankach do mięs ciężkich i tłustych: gęsina, kaczka, baranina, golonki, nóżki. ( suszony piołun, anyż, fenkuł, malisa). Wykorzystuje się do wyrobu wina – wermutu i wódki – absynt. Używa się go do peklowania mięs. Jako susz doskonale komponuje się w daniach z roślin strączkowych. Dobrze jest dodać odrobinę suszy do naleśników lub omletów – harmonizuje.
Zdrowotne działanie: uspakaja, żółciopędne.
Odpędza wszy, pchły, mole, pluskwy.
SKRZYP POLNY
Equisetum arvense
Nazwy ludowe: skrzyp kartoflowy, krzemionka, jodełka, jedlinka, koni ogon, koński ogon polny, koszczka, chwoszczka, przęślica, świńskie orzechy, kostka, sosnka, przęsłka, strzępeczka
- flawonoidy: zwiększa objętość wydalanego moczu i usuwa nadmiar moczanów, w związku z tym odwary z tej rośliny stosuje się jako słaby środek moczopędny w mało nasilonych schorzeniach dróg moczowych. Działa również łagodnie rozkurczowo na drogi żółciowe i moczowe, a tak że uszczelnia ściany naczyń krwionośnych. Poza tym stosuje się go w kamicy moczowej, w gośćcu i skazie moczanowej.
- odwary ze skrzypu polnego można stosować pomocniczo w przypadku obfitych miesiączek. Współczesna fitoterapia poleca ich stosowanie również w krwawieniach z żylaków odbytu, z owrzodzeń okrężnicy oraz ze wrzodów żołądka i dwunastnicy, a tak że w krwawieniach z nosa i płuc.
- na nadmierną potliwość stóp. Dzięki niemu nadmiar potu, zamiast wydostać się na powierzchnię skóry, zostanie wydalony wraz z moczem, dlatego efektem bocznym terapii mogą być częstsze wizyty w toalecie.
- skrzyp polny zawiera antywitaminę B1, w związku z tym w przypadku długotrwałego podawania wyciągów z tej rośliny należy 1-2 razy dziennie przyjmować po 1 tabletce witaminy B1.
- Skrzy polny można stosować w uszkodzeniach skóry, oparzeniach, w stanach zapalnych skóry w postaci okładów. Pomaga w łuszczycy, przy cerze naczynkowej. Zewnętrznie odwary służą do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej.
- Dzięki zawartemu w skrzypie polnym krzemowi włosy są lśniące i mocne, paznokcie się nie rozdwajają, a proces starzenia się skóry zostaje zahamowany.
Kulinarnie wykorzystuje się mięsiste kłosy zarodnikowe – wyglądają jak grzyb – smaży się je jak szparagi. Wykorzystuje się także pędy palowe – bulwy na podziemnych pędach. Dodaje się je do sałatek, zup, omletów, surówek. Ziele pije się jako herbatki.
KOMOSA BIAŁA/ LEBIODA (Chenopodium album L.)
Pędy nadziemne i nasiona zawierają saponiny, kwas szczawiowy, alkaloidy (betacyna, betaksantyna),
kwas oleanolowy.
Wykorzystuje się korzeń i ziele. Działanie: wewnętrznie pomaga przy kaszlu i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, zewnętrznie stosowana była na rany.
Kulinarnie wykorzystuje się nasiona i młode liście. Są jadalne, liście bywają stosowane zamiast szpinaku. Dodaje się je do sałatek, surówek, ciast, chleba, ciastek. Dodaje się je do farszy naleśników, omletów i pasztecików. Mają dużo białka (16%), węglowodanów (49%), witaminy C, prowitaminy A. Starsze liście i nasiona są trujące. Łatwo jednak pozbawić ich trujących składników – przed spożyciem muszą być gotowane, a wodę po gotowaniu odlewa się. Z nasion można przyrządzać mąkę i kasze.
RDEST OSTROGORZKI Polygonatum hydropiper
Nazwa ludowa: pieprz wodny, polski pieprz, rdest wodny, ćwiklany lis, rdestnica, sporysz ostrogorzki, żabieniec.
Zawiera: olejek eteryczny. W zielu stwierdzono flawonoidy (hiperozyd, kwercetynę, rutynę, persykarynę, izoramnetynę i ramnazynę), garbniki, seskwiterpeny, saponiny, kwas elagowy. Roślina ma ostry, gorzki, piekący smak podobny do smaku pieprzu powodowany przez poligodial.
Działanie: przeciwkrwotoczne, moczopędne i przeciwzapalne. Wyciąg z ziela hamuje niezbyt obfite krwawienia wewnętrzne. Rutyna tamuje drobne krwawienia poprzez uszczelnianie włośniczek. Stosowany pomocniczo przy zbyt długotrwałym i obfitym miesiączkowaniu, leczeniu skazy krwotocznej i żylaków nóg.
Kulinarnie jako ostra przyprawa. Dobrze komponuje się z wieprzowiną, baraniną, dziczyzną, drobiem, zupą fasolową, jarzynową, ziemniaczaną, pomidorową, rybną. Często dodaje się ją do bigosu i mięsnych gulaszów. Doskonale pasuje do potraw z fasoli, grochu, soi, soczewicy i bobu.
RDEST PTASI polygonatum aviculare
Nazwa ludowa: bździorost, drutowiec, podorożnik, ptasie języczki, świńska trawa, wróble języczki.
Zawiera flawonoidy (m.in. kwercetynę i awikularynę), krzemionkę rozpuszczalną, garbniki, kwasy polifenolowe, cukry, sole mineralne.
Działanie : wyciąg zwiększa wydalanie moczu, stosowany w kamicy nerkowej, jako środek moczopędny, przy schorzeniach płucnych, zewnętrznie przy krwawiących, źle gojących się ranach.
Kulinarnie wykorzystuje się młode liście i pędy. Smaży się je na wzór pokrzywy czy szpinaku. Pasują do sałatek, jarzynek.